» Diversen
» West-Friesland toen en nu
» Deel 11, hoofdstuk 9
Proefpolder Andijk
Eerste Zuiderzeepolder nu vakantiepark
Wie bovenop de oude IJsselmeerdijk bij de jachthaven van Andijk uitkijkt over het buitendijks gelegen vakantiepark, ziet niets dat nog herinnert aan het feit dat hier ruim tachtig jaar geleden de eerste polder in de Zuiderzee werd drooggelegd. Het al door ir. Lely bedachte proefproject is thans het domein van vakantiegangers uit binnen- en buitenland, die vrijwel zeker de bijzondere geschiedenis van dit stuk grond niet kennen.
De Proefpolder gezien vanuit het oosten vanaf de Dijkweg. In de lager gelegen kom bevinden zich de vakantiewoningen van het recreatiepark ‘Het Grootslag’. (Foto TM)
Waterbouwkundige en politicus ir. Cornelis Lely (1854-1929) ontwikkelde zijn plannen voor de inpoldering van de Zuiderzee en de aanleg van de Afsluitdijk aan het eind van de 19de eeuw. Het zou tot 1918 duren voordat de Zuiderzeewet door het parlement werd aangenomen. De Proefpolder Andijk werd als eerste project in 1926/27 drooggelegd.
Enkele werklieden aan het schaften ten tijde van de aanleg van de Proefpolder. De foto dateert van 1926 of 1927 (Coll. Jos Kuin, Andijk)
Stormramp
Voor de Andijkers had dat begin van de Zuiderzeewerken een speciale betekenis. Want de inwoners van
het dorp an de Doik hadden in de loop der jaren al heel wat wateroverlast ervaren, met als dieptepunt
de stormramp van 1916.
In Europa woedde toen de storm van de Eerste Wereldoorlog, maar in Nederland waaide het letterlijk hard;
zó hard dat in de nacht van 13 op 14 januari 1916 de dijken langs de Zuiderzee op diverse plaatsen
doorbraken en er veel slachtoffers te betreuren waren.
Andijk ontsnapte ternauwernood aan een watersnoodramp. De Zuiderzeedijk, onderdeel van de Westfriese
Omringdijk, werd zwaar gehavend en moest met spoed worden hersteld.
Gezicht op de drooggevallen Proefpolder omstreeks 1927 met de dijk in het verschiet. De aanleg van de veertig hectare grote Proefpolder diende om ervaring op te doen met het inpolderen en cultiveren van de latere en veel grotere IJsselmeerpolders. (Pc)
Tevens maakte men van de gelegenheid gebruik de dijk te verbreden en met een meter te verhogen. Dramatisch gevolg voor Andijk was dat maar liefst ruim 250 huizen direct onder de dijk – ook scholen, cafés en winkels – moesten wijken. Aan de voet van de dijk legde men een nieuwe Dijkweg aan. Voor de verdreven bewoners werd een deel van het dorp even verder naar het zuiden weer opgebouwd. Dit alles bracht met zich mee dat het in de jaren twintig gonsde van de bouwactiviteiten in het kleine Andijk dat hierdoor sterk groeide; er werd in 1928 zelfs een nieuwe kerk neergezet.
Op de dijk van de Proefpolder richting Medemblik. (Foto TM)
Ervaring opdoen
Daarnaast werd bij Andijk ook nog een proefpolder aangelegd vanwege de droogleggingsplannen voor de
Zuiderzee. De Wieringermeer zou de eerste echte Zuiderzeepolder worden en de overheidsdienst, die over
het ontginnen en in cultuur brengen van de drooggevallen grond ging – de Directie van de Wieringermeer
geheten – wilde daarmee ervaring opdoen in een proefpolder.
Deze veertig hectare Zuiderzeewater werden drooggelegd in 1926/27. Daarna ging men er onderzoeken hoe
de grond zijn (zee)zout kon kwijtraken, hoe die zou inklinken en wat de beste gewassen op de nieuwe klei
zouden zijn.
Nadat op deze manier voldoende kennis was verworven, ging het eigendom van de proefpolder over naar de
dienst Domeinen, die de grond verpachtte. Later werd de gemeente Andijk eigenaar van de polder en hadden
vele Andijkers er een tuindersbedrijf.
In de jaren zeventig kwam daar een eind aan, toen het vakantiebungalowpark Het Grootslag een groot gedeelte
van de Proefpolder in beslag nam. Sinds de bouw van het villavakantiepark IJsselhof, omstreeks 2000,
heeft het hele gebied een recreatieve bestemming. Duizenden vakantiegangers brengen jaarlijks aangename
dagen door op dat bijzondere stuk buitendijks land bij Andijk.
In 1929 werd de Proefpolder geopend door konongin Wilhelmina. De houten trap tegen de dijk bestaat nog steeds. (Coll. Jos Kuin, Andijk)
Blauwdruk van het ontwerp van de Proefpolder nabij Andijk uit circa 1926 met een dijkprofiel en plattegrond. (WFA)
Onweersbuien boven Medemblik gezien vanaf de Proefpolder. (Foto Klaas Lageveen, Abbekerk)
Satellietfoto van de driehoekige Proefpolder, die als het ware ‘geplakt’ is tegen de Dijkweg van Andijk. (Google Maps)
NB: De foto's met vermelding "Foto TM" zijn gemaakt door Theo Mes.
Bron: West-Friesland toen en nu. Deel 11, Sporen in het landschap, hoofdstuk 9. Auteur: Frans Diederik. (2010)
Westfries Genootschap.
