▲

» Diversen » De Speelwagen » 1947 » No. 2 » pagina 45-47

De Boom in vele Gemeentewapens

Eerder verschenen in 'De Speelwagen', 2e jaargang, 1947, No. 2, pagina 45-47.
Uitgave: Historische Genootschappen in Hollands Noorderkwartier.
Auteur: C. Druif.

Naar aanleiding van het aardige verhaaltje in het Mei-nummer, waarin de rondspokende losgebroken stier een hele serie gemeentewapens "veroorzaakt", snuffelde ik eens een album met gemeentewapens door en vond behalve te Edam, de stier slechts schaars als wapenfiguur in de gemeentewapens vertegenwoordigd, althans voor zover het 't rayon van „De Speelwagen” betreft. Wel presenteert zich in enige gevallen een koe in een gemeentewapen, t.w. Beemster, Graft en Warder.
Heel anders is het gesteld met de boom als wapenfiguur, want deze komt in Noordhollandse gemeentewapens opvallend veel voor, zij het dan in diverse variaties. Vooral Westfriesland is in dit opzicht zeer „boomrijk”, wat toegelicht wil zijn in bijgaande illustratie, waarop elf wapens voorkomen van betrekkelijk dicht bij elkaar gelegen gemeenten en in elk waarvan een boom prijkt.
Dit opvallende verschijnsel zal ongetwijfeld een oorzaak hebben. Wie er een verklaring voor weet, zou dat wel eens kunnen toelichten!

We zullen ons bij de afgebeelde wapens houden, doch nog even aanstippen, dat een boom ook voorkomt in het wapen van Terschelling, Graft, Katwoude en van de voormalige gemeenten Scharwoude en Schellingwoude.
De bomen van het Blokkerse, Wognummer en Hoogwouder wapen, alsmede in iets geringere mate die van Grootebroek en Bovenkarspel vertonen zich in bladerdos, de rest ziet er minder appetijtelijk uit met al die dorre takken. Blokker is bij zijn bladertooi bovendien nog voorzien van drie zwarte vogels, de Wognumse boom wordt door twee klimmende leeuwen geflankeerd, Grootebroek prijkt met drie vijfpuntige gouden sterren tussen de takken (deze zouden duiden op het feit dat Grootebroek, Lutjebroek en Bovenkarspel één waren in vroegere tijden) en Bovenkarspels boom tenslotte is óók met sterren opgeluisterd, ditmaal twee zespuntige die op de onderste takken „gemonteerd” zijn. De Hoogwouder boom mist alle entourage en draagt, heraldisch gezien, kennelijk het karakter van een lindeboom. Ook dit zal z'n betekenis wel hebben, maar welke?
Dat waren dan de bebladerde Westfriese wapen-bomen. De kleuren, op de illustratie grafisch voorgesteld, zijn voor Blokker: goud op groen, voor Bovenkarspel groen op zilver met gouden sterren, voor Grootebroek zilver op blauw, Wognum en Hoogwoud hebben de rijkskleuren, t.w. goud op blauw.

Thans volgt de "dorre" serie, welks minder luisterrijk voorkomen weer wordt gecompenseerd door de aanwezigheid van meerdere of mindere vogels, behalve Opmeer, waar de boom evenals in Wognum door twee klimmende leeuwen ondersteund wordt. Wat het gevogelte betreft is Venhuizen wel het minst bedeeld: eenzaam zit er één vogeltje rechts in de boom. (D.w.z. heraldisch rechts; in de wapenkunde zijn links en rechts precies tegenovergesteld aan die begrippen in 't gewone leven). Midwoud is te dien aanzien weer drukker bevolkt en ziet drie vogels in z'n boom zitten, waarvan de (heraldisch) rechtse zijn „omgewend”, wat wil zeggen, dat de kop naar links kijkt. Sijbekarspel: weer drie vogeltjes onder elkaar rechts in de boom geplaatst en omgewend zittende, Het Westwouder wapen laat ons in zijn dorre boom wéér drie vogels zien, één rechts onderaan zittend en de beide anderen links, de onderste omgewend. Schellinkhout tenslotte spant de vogelkroon met vijf exemplaren, die zoals de beschrijving zegt, „balksgewijs” in de top van de boom zitten, terwijl de rechtse twee vogeltjes zijn omgewend.
De kleuren van deze dorre gevallen zijn: voor Westwoud zwart op zilver, een ietwat mistroostig uiterlijk dus bij al die dorheid. De overigen zijn alle in de rijks kleuren, goud op blauw.
Na dit ritje langs de Westfriese „boomwapens” zullen we hopen dat er eens iemand in de penhouder klimt om dit merkwaardige geval nader toe te lichten!

N.B. De beschrijvingen zijn ontleend aan het album „Nederlandsche Heraldiek”, uitg. Koffie Hag Mij., Amsterdam.

 

---