▲

» Historie » Groei en Bloei van de geschiedenis van Andijk » Pagina 184-186

16. De kerkelijke ontwikkeling

Ons bestek is te klein, om de hele kerkhistorie van Andijk tot 1980 te behandelen. Daarom gaan we langs de kerkgebouwen en noemen alleen enkele bijzonderheden, die daarmee verband houden. Eerst de Hervormde Kerken:

Buurtjeskerk

Bijna twee eeuwen lang is Buurtjeskerk de enige kerk van Andijk. Niet veel mooi's, een kerkje zonder toren, eigenlijk weinig meer dan een schuur. Maar de Andijkers van midden 17e eeuw zijn er maar wat blij mee! Bijna een eeuw na de bouw, in 1761, wordt een toren gebouwd. Geen stenen kolos, maar een eenvoudige, houten toren. Er komt ook een klok met een uurwerk in, dus kunnen de Andijkers nu goed zien, hoe laat het is. Tot heden konden ze dat zien op de zonnewijzer, die aan de zuidermuur van de kerk zit. Maar dat kan alleen als er zon is en hoeveel zonnige dagen zijn er per jaar? Voor de luidklok hoeven ze niet ver te gaan. In Enkhuizen is een klokkengieterij. Steen en Borchardt gieten de klok, die als opschrift heeft:

‘Komt, Andijks burgers, wilt U Tempelwaart begeven.
De Heer gebiedt aldaar de zegen en het leven’.

Die oproep vindt gehoor. De gemeente groeit en dertig jaar later is zij in staat de kerk te vergroten. De kerkmeesters kopen van Jan Schuurman, die naast de kerk woont, drie roeden land voor 140 gulden, een behoorlijke prijs voor die tijd. Aan de noordkant wordt nu een zijbeuk gebouwd en in deze vorm zal de kerk nog alle volgende jaren blijven.

Wat de leer betreft, zijn er in de Hervormde Kerk twee stromingen; rechtzinnig en vrijzinnig. Geleidelijk krijgen de vrijzinnigen de overhand. Sinds de afzetting van ds. Van der Zee in 1858 zijn er altijd vrijzinnige dominee's beroepen, een eeuw lang! Op 18 juli 1942 doet ds. Van Medevoort zijn intrede met de verheugende tekst, 1 Corinthe 1 vers 24: ‘Wij willen niet zijn heersers over uw geloof, maar medewerkers aan uw blijdschap’. Daarmee is de vrijzinnigheid wel goed uitgedrukt: geen starre dogma's van de Dordtse Synode van 1618, maar vrijheid om te geloven wat je zelf denkt dat goed is. De nuchtere West-Friezen trekken daaruit zelf hun conclusie: als je geloven kunt wat je wil, waarvoor heb je dan een kerk nodig? De belangstelling voor de kerk vermindert dan ook snel! Sommigen keren de kerk meteen de rug toe, anderen blijven nog lid. Ze betalen hun kerkelijke belasting, maar zien de kerk van binnen zelden of nooit. Vanwege het verminderd aantal lidmaten zijn reeds Andijk, Oosterdijk en Wervershoof gecombineerd. Als dominee Van Medevoort in 1946 naar Beetgum vertrekt, blijven de gemeenten drie jaar vacant. Dan komt de oude dominee Van der Poel, die reeds 40 jaar predikant is. Hij houdt op 3 juli 1949 een ‘intreerede’ en herhaalt die op 7 Augustus d.a.v. in de Oosterkerk, voor 50 hoorders. Een jaar later, op 26 juli 1950 overlijdt hij en wordt op de Westerbegraafplaats begraven.In 1951 volgt de laatste vrijzinnige dominee Jacob Boekee. Hij emigreert in 1953 naar Canada, maar keert later weer naar Holland terug. ‘Paradise lost’, a la Milton. Het peil van de kerk is dan behoorlijk gezakt. De gemeente telt 950 zielen, waarvan 464 lidmaat zijn. 25% is geen lidmaat en 40% is niet gedoopt. Dopen’ is er maar éénmaal per jaar.

De rechtzinnigen zijn het met deze gang van zaken niet eens. Door hun klein aantal konden ze nooit een dominee naar hun zin beroepen. In 1928 vergaderen zij in het gebouwtje, dat de Masereeuwers in 1894 gesticht hebben. Hun evangelist is de heer Maarhuis, die zeer welsprekend is! Zijn hoorders zijn enkele Andijkers van Oost en West en enkele Friezen en Drenten, die hier sinds de glorietijd van de tulpenteelt zijn blijven hangen. In April 1946 worden in de Buurtjeskerk en in de Oosterkerk gemeenteavonden gehouden onder leiding van Ds. Van Medevoort. Inleider is ds. Klein Wassink van Alkmaar. De vraag is: of het mogelijk is, een godsdienstonderwijzer aan te stellen. Het oog is gericht op de heer Boogaard, kassier van de Boerenleenbank. Reeds op 7 juli 1946 wordt hij ‘ingeleid’ door ds. Van Medevoort, die reeds in Beetgum ‘staat’. Boogaard is rechtzinnig en mede door zijn ijver groeit de rechtzinnige groep snel. Dat komt ook, omdat het grootste deel van de groep-Geelkerken (zie hierna), zich bij de Hervormde Kerk voegt. Op 15 Mei 1946 wordt een ‘acte van overeenkomst’ getekend en de ex-leden van het ‘Hersteld verband’ worden in de registers van de Hervormde Kerk ingeschreven. Ds. Stockmann, die hun voorganger was, moet een andere plek zoeken. De heer Boogaard wordt in 1951 ‘hulpprediker’ en in 1965 dominee. Er wordt nu weer rechtzinnig gepreekt in Buurtjeskerk. Intussen dreigt het kerkgebouw meer en meer te vervallen. De last is te zwaar! Het kerkbestuur heeft nu drie kerkgebouwen te onderhouden: Buurtje, de Oosterkerk en de Hersteld Verbandkerk aan de Middenweg. Op 18 juli 1967 neemt ds. Boogaard afscheid, omdat hij in Enkhuizen, zijn geboorteplaats, beroepen is. Er volgt weer een vacature van twee jaar en Buurtjeskerk staat leeg. Het is een zielig gezicht, die verwaarloosde kerk met de uit-het-lood gezakte toren, waarvan ook nog de haan afgewaaid is. Wat zullen we ermee? Slopen? Reeds op 23 April 1968 ligt er een sloopvergunning op het raadhuis klaar. De kerk is niet mooi genoeg om voor monumentenzorg in aanmerking te komen. Wat dan? Een clubgebouw? Die zijn er reeds voldoende. Een aula bij het Westerkerkhof?

De kerk en de pastorie worden voor een habbekrats verkocht aan aannemer De Winter uit Medemblik. Die verkoopt eerst de hele inventaris, orgel, preekstoel, banken, zelfs grafstenen. Dan vraagt hij er fl. 115.000 voor, alleen voor de kerk, want de toren is van de burgelijke gemeente. Dat is in de Franse tijd zo gekomen. Heel Buurtje is verontwaardigd! Er wordt een comité gevormd, waarvan Gerrit de Vries voorzitter is. Maar het comité kan weinig doen. Die arme centen! De restauratiekosten zullen naar schatting een half miljoen gulden bedragen! Bart de Vries, de timmerman, ziet er wel wat in. In 1975 koopt hij de pastorie van De Winter en in 1977 is hij klaar met die restauratie. In 1978 koopt hij de toren van de gemeente Andijk voor het symbolische bedrag van Fl. 1,-! De gemeente is garant voor de restauratiekosten, die fl. 30.000,- zullen bedragen. Met zijn broers Roelof, Jan en Gerard herstelt Bart de Vries de toren en in 1980 staat die weer recht! Ook het uurwerk wordt gerepareerd. Na de oorlog is er een nieuwe luidklok gekomen, want die van 1761 hebben de Duitsers in 1944 geroofd en die is nooit teruggekomen. De nieuwe klok is van de gieterij van Bergen te Heiligerlee. Maar nu de kerk nog! Op 29 April 1980 verkoopt Bart de Vries de pastorie en koopt de kerk van De Winter. Half Augustus wordt die overgeschreven. De restauratie zal in fasen gebeuren. De bedoeling is twee woningen in de kerk te bouwen. Dan heeft het gebouw weer een doel en het aanzien van Buurtje zal zijn gered!

 

---