» Jaarboeken "Oud Andijk"
» 1980
» pagina 7-9
Wat Peet Troin van de stormnacht vertelde
(In de nacht van 13 op 14 januari 1916 teisterde een zware Noordwesterstorm
de zeedijken van Noord-Holland. De dijk bij Durgerdam
brak door en heel Waterland liep onder...... De Noorderdijk bij Andijk
bleef op het kantje af behouden: het had geen halfuur langer moeten duren!)
"Peet Troin, vertel naggeres van de Stormacht?"
"Nou, dat wul ik wel, men koind, as ik maar wist weer ik beginne most."
"Wè-ja Peet, je vertelle maar van die beskuitton..... of van die
jongknechies..... of van die skoolmeister en de wastommend..."
"Nou, kwan den, ik zel den maar beginne met seivens tevoren. Der
was die dag plaasseverhuring in de kerk. Dat had je toe nag, ei?
Nou benne alle plaasse vroi, maar toe was et zô: wie de meiste cente
had, kon ok de beste plaas kroige, die een bonk geld had, huurde de
gnapste stoele voor de vrullie voor een tientje en die gien tientje
had kon boven op de kraak zitte. Nou, affoin, deer hadde we et nou
niet over, we zouwe et nou over de stormacht hewwe. Wat ik maar
zegge wou: toe datte de manne uit de stoele-en-bankeverhuring kwamme,
was et al puur boestereg weer. Der waaide een stoive Noordwestewind
en verskoiene van de manne gonge efkes op de doik te koiken, hoe
houg et zeewater was..... Nou, dat kwam toe al temet teugen de besaltstiene
an..... dat was al puur houg, ei? Maar goster, et had hier
welderes eerder waait! Dat ze gonge weer omleig en nei huis en seivens
gewoon te bed.... Et waaide merakel, de dakpanne klapperde der van
en baitaie sting et hele huis meist te skudden, maar dat sliep evengoed
wel lekkei, ei? Maar toe datte ze goed en wel in sleip wazze,
toe wier et pas erreg: Der benne der altoid wel een paar die niet
best sleipe kenne... deer hewwe jullie gien last van denk? Maar sommige
mense bloive wakker as et wat veul spoukt om huis heen en de
bakkers moste vanzellef der al vroeg uit te roggebroodtrappen.
Toe die deres buiten kwamme, hadde ze et al gauw in de smieze: et
gong fout jôôns! Dat hullie der klere hallef an en de doik langs en
maar skreeuwe: de doik breekt deur! de doik breekt deur!
Nou, zo veer was et nou nag wel niet, maar et skeelde niet veul!
In alle geval: de mense wiere der wakker van en dat was maar goed ok!
Ze moste der uit en nei et magezoin, zoile hale en voiftegponders
en loine en dat alles buitendik brenge. Met een peerd en een driewielde
kar brochte ze de zoile bovendoik. Et was meist gien doen in
die sturrem, maar volhouwe mòste ze, aars gong et hele zôôdje der an!
Ik belouf je dattet een sjouw was: met grôte leerze an gonge ze boi
de stiene neer..... et water sting baitaie boven der kniese... maar
ze hielde vol! et gong om hullie leven, ei? Die voiftegponders moste
an die grôte zoile vast, aars woeie die in een amerij weg en over de
kop.... nou jôôns, dat wàs wat!
Ientje most hielkendal nei omleig teugen et zeewater in om de onderste
gewichte vast te lêggen. Tie weerlicht, dat, was een sjouw, oor'
Piet de Wit het der toe nag een bien boi broken...
Et was een merakel zoaas et spoukte: et water spoelde gewoonweg over
de doik heen en deerbai waaide de toppe van de golve nag stik ok deur
die gruweldige storm..... De mense die onderdoik weunde, dochte dattet
zo merakel hard regende, maar dat was enkeld zeewater dat stiksloeg
op de panne. De manne die met de zoile in de weer wazze, hewwe wel
zoid dattet et aldererregst was toe der een hagelbuitje kwam.
Toe leek et hielkendal wel of de hele zee kookte.
Terwoil de manne buitendik an t zoilenleggen wazze, were de vrullie
en de kloine jôônskes in huis. Maar in de huize die strak teugen
doik an stinge wier dat optlest te gevaarlek.... Deerom trokke ze
nei de grôôste en sterkste huize, die wat meer inwerdan stinge.
Ze dochte dat die temesten niet derekt inmenkaar valle zouwe as de
doik deres werkelek deurbrak..... We zouwe ders zien hewwe!
Maar dat deurbreken gong ok aars as ze docht hadde. De doik gong et
eerst stik an de binnenkant..... Woi dochte vanzellef dat eerst de
zeestiene der uitspoele en dèn de klaai eri dattie dèn deurmidden
brak..... maar nei, zô gong et niet 'oor. Et water spoelde over doik
heen en deerdeur worde de an de binnenkant de grasdodde nat en deurweikt
en dèn skoof de halleve doik omleig...
Ja, jôôns, gelukkig datter gien mens onderkomen is, ei? Et hèt aars
baitaie niet veul skeeld. Der was ien huis, deer ze nàgal wat kloine
jôônskes hadde. Eerst hadde ze de grôôste jôôns met de skuit wegbrocht
nei een grôôt huis dat wat meer inwerdan sting (deer ware
later wel veerteg mense boimenkaar), en toe moste ze met de wieg met
et kloine popke der nei toe.... Maar men koind, men koind, dat wàs wat!
Met de skuit durrefde ze niet, want den kon de wieg welders omkiepe,
dat toe moste ze benoorden et huis om. Nou, je begroipe hoen sjouw
dat was: et zeewater kleste op de panne en et stroomde der mètien
weer af ok, want de goot en et vergaarbakje ware al 1ang en breed vol.
Der was maar een smal padje achter dat huis langs en dat sting vol
water en den die vreiselukke storrem! Ze hadde vanzellef et wiegekleid
met touwe vastbonden, aars was et er al derekt afwaaid dat ze de hoek
omkwamme. Afoin, ze kwamme der, maar toe moste ze nag over een smalle
breg... Hoe dat ze deer over komen benne, begroip je nag niet, maar as
et moet jôôns, den ken je een zood! Nou, ze ware nag maar pas an de
overkant en deer stortte met donderend geraas een end doik omleig en
nèt de hoek van et huis stik, deer ze pas nag uitkomen ware....
In die hoek was net een sleipkamertje en deer hadde een kloin kwartiertje
leden nag twei moidjes sleipen op een ledekant.....
Nou, dat ledekant en de klerekas die teugen de noorderweig sting,
ware alletwei rechtoverènd zet teugen de weig an de overkant en et
hele kamertje vol modder vanzellef..... Toe datte ze de volgende ochend
weer in hullie oigen kamer kwamme, was et hallefdonker, de lamp most
op, zô houg lag de modder van de doik in et bleekveld! Ze keke zô
teugen de klompe an van de mense die op die kepottige doik liepe.
Want koikers gien gebrek, sòchens teran.....
Toe ze met zen veertegen in dat grôôte huis ware, kwam der ok nag een
oud manje met de skuit over de kuil. Die kuil was een diepe plas, deer
sting een bonk water in. Hoe dat manje et ooit klaar kregen hèt om
over die kuil te komen mag Joost wete, zô'n oud manje al, ei?
Hoi zel temet alles wel boi de kant omgaan weze, moet je denke.
Nou, die kwam toe in dat grôte huis en toe zoidie: "Der is een klain
huiske instort." "We hoorde et diggelegoed kraken," zoidie. Nou, de
mense verskote der van! Maar wat zel dat manje aars in de piepzak zeten
hewwe: snachs met zo'n sturrem over de kuil vare en den de doik op een
deurbreken! Hoi kon zô wel nei Streek spoeld weze! Toe ze de volgende
ôchend deres keke nei dat kloine huiske, sting et der toch nag, 'oor,
maar et diggelegoed was wèl kraakt, dat had Gertje Spoiker wel goed hoord.
De doik was deer ok omleig skoten ende weig van et huiske stik en de
diggelekas an flenters vanzellef. Ja, jôôns, dat was wat, die stormnacht, ei? Deer dicht boi Gertje Spoiker weunde een ouwe vrouw,
Neel Kok hiette die. De doik was deer geneven ok merakel erreg kepot,
et hele huis van Neel Kok sting skeef. De prut van de doik was zô
in de kamer skoven dat de deurtjes van de bèsteed geniessen meer open
konne. En Neel Kok zat der nag in! Toe moste ze in die stormnacht met
een grote brandhoutzaag een gat in de weig zage en zô hewwe ze Neel Kok der uit red!
Boi al die penarie ware der ok nag wel kluchtige dinge 'oor. Der was
een bakker die ze "lange Wullem" noemde en die had een huis, deer
de vloer van de kamer leiger was as de vloer van de winkel. In de
hoek van de winkel sting de beskuitton. Leit nou toch deur et geweld
van de storrem de winkeldeur open waaie en vanzellef ok de kamerdeur
en mètien spoelde der een hoos zeewater de winkel in van je heisa!
Dat stortte zô over die leige durpel in de kamer en jawel oor, deer
kwam de beskuitton permanteg de kamer in droiven.....
Deer dicht boi lange Wullem weunde een skoolmeister. Nou benne die
skoolmeisters meistal nag puur groosk. Hoi kwam niet hiervandaan, ergens
omgunsies gelouf ik. Nou, die had nagal wat poeren en meistal
een grôôt wôôrd as-ie et over de Zuiderzee had. "De wastommend",
zoidie den..... Maar hoi had nooit weten dat die wastommend zô spoke
kon, aars had-ie et vast niet zoid. Want leit-ie nou de hele sturremnacht
in een skuitje in de laaite van et skôôl zeten hewwe! Zo'n
bangeskoiter, ei?
Nou, jôôns, nou hew ik toch al een zôôd verteld, ei?"
"Nei Peet, alles nag niet, dat van de jongknechies heije nag oversloegen".
"Nou, kwan den, nou nag van de jongknechies:
Deer dicht boi Neel Kok weunde Freek en Maartje. Ze hadde maar een
kloin huiske, dat temet teugen doik an sting. Nou, deer hewwe ze de
hele stormnacht lekker deursleipen oor! Et zeewater kleste hard op
hullie panne en op et huis zoid-an was een zwere tillefoonpaal deur
et dak heensloegen, maaar Freek en Maartje hadde der niks van merrekt.
Ze snurkte maar deur ei? Maar toe ze sòchens wakker wereg was der
een hele zôôd prut en grasdodde langs hullie padje spoeld nei de
kuil. Dat was zô de hele nacht deurgaan dat oplest was der vlak voor
hullie stoep zô'n berg prut dat de grasdodde boven et water uitstakke.
Maartje was efkes nei de stoep weest om de nachtspiegel om te spoelen
en toe ze terugkwam zoi ze teugen Freek: "Wat de jongknechies nou
vannacht weer uitspoukt hewwe?"
Nou jôôns, een are keer weerderes meer, ik skai der nou uit!"
Piet Kistemaker.
P.S. Dit verhaal is in maart 1944 verschenen in "De Westfries", maar in een zeer moeilijk leesbare spelling, (Arian de Goede c.s.) en is daarom nu beter leesbaar gemaakt. P.K.
