» Jaarboeken "Oud Andijk"
» 1982
» pagina 38-40
De Archiefdienst Westfriese Gemeenten
Op 18 januari 1982 besloot de raad van de gemeente Andijk om deel te nemen aan de Archiefdienst Westfriese Gemeenten. Naar aanleiding van dat besluit heeft de
voorzitter van "Oud Andijk" mij gevraagd iets over de
archiefdienst te vertellen, aan welk verzoek ik gaarne voldoe.
Het archief van een gemeente behoort op grond van artikel 5 van de
archiefwet 1962 na 50 jaar te worden overgebracht naar de
archiefbewaarplaats, wat betekent dat het daarna openbaar is. (Voor enkele
categoriën is de termijn van overbrenging vanwege de vertrouwelijke
inhoud van de bescheiden later dan 50 jaar). Er bestaan plannen bij de
overheid om de termijn van 50 jaar te bekorten tot 25 of zelfs 10 jaar. Na
de overbrenging is iedereen die dat wenst gerechtigd om kennis te nemen
van de inhoud van het archief, en van deze mogelijkheid wordt steeds meer
gebruik gemaakt. Denk maar aan het tegenwoordige geschiedenisonderwijs dat
van de scholieren verlangt dat ze een scriptie schrijven waarvoor ze
dikwijls archieven moeten raadplegen. Verder is het voorouderonderzoek erg
populair. Voor veel mensen is het genealogisch onderzoek de eerste
kennismaking met de archiefdienst. De praktijk leert dat ze daarbij op
allerlei zaken kunnen stuiten die hun interesse opwekken. Al snel beperken
ze zich niet meer tot het noteren van namen, maar ze gaan zich ook
verdiepen in de tijd waarin hun voorouders leefden, hoe het dorp of de
stad waar zij woonden er uit zag enz. De toename van de hoeveelheid vrije
tijd speelt daarbij natuurlijk een grote rol.
Het zal u duidelijk zijn dat een gemeente, voor wie het archief in de
eerste plaats een hulpmiddel is om haar taken te kunnen vervullen (als het
ware het papieren geheugen van de gemeente), aan het begeleiden van mensen
die het archief uit historische belangstelling willen raadplegen, niet of
nauwelijks toekomt. Om die reden zijn enkele gemeenten een kleine tien
jaar geleden op dit gebied gaan samenwerken. In het stadhuis van Hoorn is
een extra grote bewaarplaats gebouwd waar de archieven van de aangesloten
gemeenten die, zoals we zagen 50 jaar of ouder zijn, zijn ondergebracht.
De voordelen van deze concentratie voor wat outillage en personeel betreft
zijn duidelijk. Men heeft een bewaarplaats die aan alle moderne eisen
voldoet kunnen bouwen en kan bovendien met één studiezaal volstaan, waar
de mensen in een rustige omgeving hun onderzoek kunnen verrichten. Er is
deskundig personeel aangetrokken dat zich onder meer bezig houdt met het
inventariseren van de vaak in zeer wanordelijke toestand verkerende archieven.
Groot voordeel is ook dat de archiefdienst, doordat ze voldoet aan
bepaalde eisen, rijksbescheiden in bewaring kan krijgen. De z.g.
oud-rechterlijke archieven en de archieven van notarissen die betrekking
hebben op de aangeloten gemeenten, en die tot dan toe in het rijkaarchief
in Haarlem berustten, zijn inmiddels naar Hoorn overgebracht. Gezamenlijk
kan een redelijk budget voor de aanschaf van boeken worden opgebracht. De
bibliotheek, waarvan de basis door de boekerij van Hoorn wordt gevormd,
concentreert zich uiteraard op de geschiedenis van West-Friesland.
De samenwerking tussen de gemeenten in de archiefdienst is ook voor de
onderzoeker erg handig. De genealoog kan zijn onderzoek naar een vooronder
die van bijv. Andijk naar Enkhuizen is verhuisd op één plaats verrichten
en hoeft niet meer van de ene naar de andere gemeente te reizen. Een ander
voordeel is van archief-technische aard. Zoals u weet is Andijk (met
Wervershoof) in 1811 een zelfstandige gemeente geworden. Daarvoor maakte
het onder de naam "Noorderdijk" deel uit van de stede
Grootebroek. Toen deze stede werd opgeheven en de gemeenten Andijk,
Bovenkarspel, Grootebroek en Hoogkarspel er voor in de plaats kwamen, zijn
de stukken die op de nieuw gevormde gemeenten betrekking hadden uit het
archief van de oude stede gelicht en aan hen overgedragen. Bij de
inventarisatie van de archieven van de stede Grootebroek en de latere
gemeenten behoren de stukken weer op hun oorspronkelijke plaats te worden
teruggebracht. Wanneer al deze archieven op één plaats berusten kunnen
dergelijke zaken gemakkelijk worden rechtgetrokken.
Met zijn verzameling archieven, boeken en beeldmateriaal beschikt de
archiefdienst over een schat van gegevens betreffende de historie van de
verschillende plaatsen. Het aantal mensen dat bij de archiefdienst
onderzoek verricht stijgt jaarlijks. Omdat een archief pas optimaal
geraadpleegd kan worden als het is geordend, en op dat gebied bestaat
helaas nog een grote achterstand, mag men verwachten dat het
bezoekersaantal in de loop der jaren nog verder zal stijgen. Om het beeld
van het verleden zo compleet mogelijk te maken proberen wij ook archieven
van andere dan overheidsinstellingen te verwerven: van kerkgenootschappen,
kloosters, verenigingen, bedrijven. families enz. Van Andijk berusten bijv.
reeds de archieven van de Gereformeerde Kerk (met die van de
jongelingsvereniging "Bidt en Werkt", zondagsschool "De
Zaaier", bijbelclubs en de evangelisatiecommissie), de Hervormde
Gemeente, het departement "Oosterdijk" van de Maatschappij tot
Nut van 't Algemeen, het fanfarekorps "Kunstmin", de
christelijke landbouwhuishoudschool, de christelijke lagere tuinbouwschool
en het christelijke werkliedenverbond "Patrimonium" in Hoorn,
maar ook het archief van de rundveefokkerij. Misschien kent u iemand die
in bezit is van oude archiefstukken van wat voor aard dan ook die bereid
in deze in bewaring te geven, of misschien beschikt u zelf over zulke
bescheiden. Laat het even weten! De bewaring bij de archiefdienst is
kosteloos en de bewaargever blijft eigenaar, kan ze dus ten alle tijde
terugvragen. Het zou zonde zijn als er materiaal verloren ging!
Bezoek de website van het Westfries
Archief voor de openingstijden van de studiezaal voor het raadplegen
van archieven of bibliotheek.
Drs. W.F.M. Brieffies.
